A Vitamini Nedir?

A vitamini, karaciğerde depolanan ve yağda çözünen bir vitamin türüdür. Normal besinlerde iki tip A vitamini bulunur. Bunlardan ilki önceden oluşturulmuş (premade) A vitaminidir. Aynı zamanda retinol adıyla da bilinir ve aktif bir A vitamini tipidir.

Et, balık, kümes hayvanları, tam yağlı süt ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalarda bulunur. İkinci A vitamini tipi ise provitamin A olarak bilinir ve meyveyle sebze gibi bitki bazlı gıdalarda bulunur.

İkinci tipin diğer adı karotenoidlerdir ve bunlar yiyeceklere koyu rengini verirler, yani pigmentlerdir. Bu tip aktif A vitamini formuna dönüşebilir. 500'den fazla bilinen karotenoid vardır.

En yaygın provitamin A tipinin adı beta-karotendir. Vitaminler genel olarak ya vücut tarafından hiç üretilmeyen ya da olumsuz sağlık sonuçlarını veya hastalıkları önlemek için yetersiz miktarda üretilebilen temel besinlerdir.

Bu sebeple uygun beslenmeyle ve sadece tıbbi açıdan gerekli olduğu durumlarda vitamin takviyeleriyle vücuda vitamin sağlamak gereklidir.

A vitamini kapsül olarak ve diyet takviyesi olarak satılan ürünler halinde de mevcuttur. Çoğu zaman retinil asetat veya retinil palmitat (önceden oluşturulmuş A vitamini) halinde, beta-karoten (provitamin A) halinde veya ikisinin bir kombinasyonu şeklinde takviyelere eklenir.

A Vitaminin Faydaları Nelerdir?

A vitamini diş, kemik, yumuşak doku, mukus zarları ve cilt yapılarının sağlıklı bir şekilde oluşturulmasına ve korunmasına yardımcı olur. Göz retinasında renk veren pigmentleri ürettiği için aynı zamanda retinol olarak da bilinir. 

A vitamini, özellikle düşük ışıkta iyi görüş elde etmeyi sağlar. Aynı zamanda sağlıklı hamilelik ve hamilelik sonrası anne sütü ile emzirmede büyük rol oynar.

Beta-karoten tipi A vitaminleri antioksidandır. Antioksidanlar hücreleri serbest radikal adı verilen maddelerin neden olduğu hasarlardan korur.

Serbest radikallerin bazı kronik ve uzun sürede seyreden hastalıklara katkıda bulunduğu ve yaşlanmada rol oynadığı bilinmektedir. Beta-karoten içeren gıda kaynaklarının tüketilmesi kanser riskini azaltabilir. Ancak Beta-karoten içeren takviyelerin kanser riskini azaltmadığı görülmüştür.

A Vitamini Eksikliği

Vücutta A vitamininin eksik olması durumunda çeşitli göz ve görme sorunları ortaya çıkabilir. Bu sorunlar arasında düzelebilir gece körlüğüyle geri dönüşü olmayan kornea hasarı olan kseroftalmi bulunur. A vitamini eksikliği aynı zamanda hiperkeratoza veya kuru, pullu cilde yol açabilir.

A Vitamini Fazlası

A Vitamininin fazlası da hastalanmaya neden olabilir. Yüksek dozlarda A vitamini doğum kusurlarına neden olabilir. Akut A vitamini zehirlenmesi genellikle bir birey tarafından birkaç yüz bin IU, yani uluslararası ünite A vitamini alındığında ortaya çıkar. Kronik vitamin A zehirlenmesi ise düzenli olarak günde 25.000 IU’dan fazla alan yetişkinlerde ortaya çıkabilir.

Bebekler ve çocuklar A vitaminine karşı daha duyarlıdırlar. Daha küçük dozlarda A vitamini veya retinol gibi A vitamini içeren ürünler aldıktan sonra da hasta olabilirler. 

Çok miktarda alınan beta-karoten bireyleri genelde hasta etmez. Ancak, yüksek miktarda beta-karoten cilt rengini sarı veya turuncuya döndürebilir. Beta-karoten tüketimi azalınca cilt rengi normale döner.