Ebru Sanatı Nedir?
Ebru sanatı, kağıt üzerinde çeşitli ve hususi olarak hazırlanmış olan boyalar ile ortaya çıkarılan desenlerin, kitreyle yoğun bir kıvama getirilen suyun üzerine işlenmesine verilen isimdir.
Görsellik bakımından oldukça hoş desen ve renklerin birleşmesiyle ortaya çıkan bu sanat eserleri, hayatın birçok alanında kullanılmaktadır. Evlerde dekorasyon için kullanılan tablolarda yer aldığı da bilinir.
Ebru sanatındaki en önemli faktörler arasında yer alan iki önemli husus; fırça ve boyaların kalitesi aynı zamanda da oda sıcaklığıdır. Ebru sanatı yapımı, stresi düşürdüğü gözlemlenmiştir.
Ebru sanatını yapabilmek için gereken malzemeler sırası ile kağıt, su, toprak boya, öd, gül dalı veya at kılı, teknedir. Bütün malzemelerin eksiksiz olarak hazır olması ebru sanatının yapılabileceği anlamına gelir. Daha sonra tekne, kitre ile yoğunlaştırılmış olan suyla doldurulur.
Kitrenin uygun kıvama ulaşması çok önemlidir. Ebru sanatı yapan acemi kişilerin usta kişilerden yardım alması faydalı olabilir. Fakat en uygun olanı 2 litre suyun içine 2 çorba kaşığı kadar kitre konulmasıdır.
Bu karışım yapıldıktan sonra 2 gün bekletilir ve tülbent yardımı ile süzülür. Hazırlanmış olan bu karışım kap içerisine konulup saklanarak, kişi istediği zaman kullanabilir.
Ardından toprak boyayla kişi istediği rengi oluşturarak öd ekler ve karıştırır. Hazırlanan karışım 15 gün veya bir ay boyunca kadar bekletilir. Zaman geçtikten sonra kişi ebru sanatı yapabilir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli ayrıntı, malzemeler ile sanatın tek bir defa yapılacağıdır.
Malzemeler hazırlandıktan sonra, daha önceden hazırlanan kitreli su tekne içerisine boşaltılır. Kişi istediği renklerin üzerine fırça ile dokunarak renkleri suya damıtır.
Fırçaların her damlası su içerisinde renklerin farklı bir biçime girmesine sebep olacaktır. Ardından kağıt tekne üzerine örtülerek, tek sefer ile çekilerek kurumaya bırakılır.
Diğer sanat dalları gibi ebru’da kendi içerisinde farklı çeşitlere ayrılmaktadır.
Bunlar sırası ile bütün ebru sanatı türleri yapılmadan evvel uygulanan battal ebru, tekne kenarlarında karşıt oluşturulmuş olan çizgilerden meydana gelen gelgit ebru, helezonik şekilde yuvarlaklar ihtiva eden bülbül yuvası ebru, tepe bölümleri kıvrımlı olan şal ebrusu, hatip ebrusu, çiçek ebru ve taraklı ebrudur.
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi birkaç ebru çeşitleri ve örnekleri kısa tanımlarını aşağıdan öğrenebilirsiniz.
Battal Ebru: Ebru sanatı türleri arasında bilinen en eski tarzıdır. Tüm ebru çeşitleri arasında yapımına önce battal ebru yapılarak başlanılmaktadır.
Ebru boyası, fırçayla yardımıyla su yüzeyine serpilmesinden sonra herhangi bir müdahalede bulunmaksızın kağıda geçirilir.
Gelgit Ebru: Battal ebru atıldıktan sonra bir çöp veya iğne yardımıyla teknenin kenarlarına paralel zıt yönde çizgiler atılarak yapılır.
Çiçekli Ebru: Zeminlerin üzerine bir bız yardımı ile karanfil, gelincik, papatya, sümbül, gibi çiçek figürlerin kendine özgü teknikler kullanılarak yapılması ile elde edilir.
Taraklı Ebru: Gelgit ebru deseninin üzerine taraklar yardımı ile yapılan desen çeşididir.
Hatip Ebru: Önce zemin ebrusu yapılır. Bu zemin üzerine bız veya damlalık kullanarak, çiçek yada benzeri şekiller oluşturularak yapılır.
Ebru çalışması, kökeni uzakdoğu’ya, hindistan’a dayanır ve oralardan iran’a sonra da bize ulaşmıştır. Kullanılan kağıda ise Türk kağıdı demişlerdir.
Ebru atölyesi içerisinde kullanmamız gereken ebru malzemeleri bulunmaktadır. Ebru sanatı yapımında kullanılan malzemelerden en önemlileri ebru kitresi ve ebru boyası gibi bir kaç kullanılması gereken malzemeler bulunmaktadır.
İsterseniz hemen lafı fazla uzatmadan, kullanacağımız bu malzemelerin açıklamalarına geçelim.
Peki, kullanmamız gereken, ebru malzemeleri nelerdir?
Kağıt: Kullanılması gereken ideal kağıt, emici özelliği fazla olan ve el ile yapılan kağıtlar önerilir.
Su: Kitre ve deniz kadayıfı gibi suyun yoğunluğunu sağlamaya yarayan doğal maddeler ile karıştırılır. Dinlendirilmiş musluk suyu kullanılması önerilir.
Boya: Ebru boyası “Toprak Boya” diye adlandırılan eskiden doğada bulunan topraktan elde edilirmiş. Toprak boyalar ezilerek macun kıvamına getirilerek kullanılır.
Öd: Büyük baş hayvanların safrakesesinden elde edilir. Safrakeselerin içindeki öd süzülerek bir kapta toplanır ve 20 dakika kaynar suda bekletilir. Ayrıca resim malzemesi satılan yerlerde kolayca rafine öd sahip olabilirsiniz.
Kitre: Ebru yapımında kullanılması gereken ve suyun belli bir yoğunluğa ulaşmasını ve özel olarak hazırlanan boyayı üzerinde tutabilmesi gerekmektedir. Normal su ile bu sanatı yapmamız imkansız olduğu için, suyuna özelliği veren madde ebru kitresi’dir.
Ebru Kitresi, güney ve güneydoğu bölgelerinde yetişen “geven” adı verilen yabani bir bitkinin, gövdesinden elde edilir.
Fırça: At kılından yapılmış fırçalar kullanılmaktadır.
Tekne: Ebru yapımı için hazırlanmış olan suyu koyacağımız bir çeşit kaptır. Çinko, cam, alüminyum, plastik ve pleksi gibi su sızdırmayan her türlü malzeme içinde ebru yapılabilir.
Ebru sanatının ana olarak hangi ülke içerisinde ortaya çıktığı kesin bir şekilde bilinmemektedir. Bununla birlikte Doğu ülkeleri taraflarında süsleme amacı ile yapıldığı öne sürülmüştür.
Ebru benzeri eserler ilk kez Orta Asya ve Osmanlı coğrafyasında ortaya çıkmıştır. Türlü İran literatürlerinde, Hindistan’da ortaya çıktığı yazmaktadır.
Diğer literatürlere bakıldığı zaman ise ebru sanatının Türkistan sınırları içerisine yer alan Buhara’da meydana çıktığı ve İran vesilesiyle Osmanlı Devleti’ne tanıtıldığı yazılmaktadır.
Batı içerisine ebruya Türk kağıdı ve mermer kağıdı şeklinde isimlendirmeler kullanılmaktadır.
Ebru sanatının esasının 9 ya da 10. yüzyıllardan bu yana geldiği varsayılmaktadır. Fakat düşünüldüğü zaman kağıdın icat edilmesi ile sanatın ilerlediği anlaşılmaktadır.
Kaynak: